De was uit oude raten worden teruggewonnen met behulp van een zonnewassmelter.
In de raten mag geen honing meer zitten. Zet anders de raat vooraf 24 uur in een vergiet boven een pot of glas. De honing druipt uit de raten en in de pot of het glas. Let op: doe dit op een bij-vrije plek.
Zitten er veel pophuidjes in de raat: doe vooraf de raat in een vergiet, die je in een pan regenwater zet. Laat 1 uur weken. Spoel met koud water na, in een emmer. Let op: spoel de honingraat nooit af en gooi de emmer nooit leeg in de gootsteen; dat geeft verstoppingen.
Vervolgens worden de raten in stukken verdeeld op de metalen plaat, die hangt in een zwarte houten bak. Het geheel staat schuin op een draaibare driepoot, zodat je de raten gedurende de dag met de zon kunt meedraaien. Hoe meer de smelter richting de zon staat, hoe sneller de was uit de raten vloeit.
Zodra de temperatuur boven de 40 graden komt, beginnen de raten warm te worden. Ze worden zichtbaar kleiner en beginnen te vervormen.
Pas boven de 62 graden smelt de was uit de raten. Dus op een zonnige dag gaat het smelten snel. Op een bewolkte dag gebeurt er niets. Doordat de metalen plaat schuin staat, vloeit de was vanzelf naar beneden en druipt in de opvangbak. Een van de 3 poten is nog net te zien op de foto hieronder.
Het helpt om de raten te splitsen, zodat de was er nog makkelijker uit kan lopen. Dit doe je zodra de raten al wat gesmolten en vervormd zijn. Omdat de raten warm en plakkerig zijn, doe je een handschoen aan.
Nadat de raten gesplitst zijn, leg je de raten met de buitenkant naar beneden. Zo blijft de minste was achter. De metalen plaat ligt vol met los gemaakte raat. Eventueel kun je de raten schuin op elkaar stapelen, zodat de was makkelijker wegloopt. De thermometer staat ruim boven de 70 graden.
In het gele houten deksel zit een dubbelwandige plastic afdekplaat, om de zonnewarmte vast te houden. De zon doet het werk: duidelijk te zien is dat de gesplitste raten steeds verder smelten.
De donkere gesmolten plakken bovenaan zijn alles wat over is van de voormalige raten. De gele was druipt naar beneden.
De was komt in prachtige vormen in de opvangbak.
De donkere vlekken zijn vervuiling. Deze worden er in de volgende fase, tijdens het filteren, uit gehaald.
Nadat de was gesmolten is en duidelijk dat er niets meer uit komt, maak je de metalen plaat schoon. Dat doe je door, terwijl de raten nog warm zijn (en daardoor makkelijk zijn te verwijderen), deze met een krabber (te koop bij de bekende bouwwinkels) voorzichtig los te maken. Doe ook nu handschoenen aan.
De losgemaakte restanten kun je op de composthoop gooien. Als je die niet hebt, gooi ze dan in de tuin of in een hoekje in een plantsoen. Zo geef je deze nuttige restanten terug aan de natuur. Insecten zullen er blij mee zijn.
Na het schoonmaken kunnen opnieuw raten worden neergelegd en begint het proces opnieuw.
Tot slot nog een onderhoud tip: zorg dat de zwarte bekisting goed afgesloten blijft. Kieren kun je dichten door er van binnen oude binnenband van een fiets tegenaan te timmeren. Die oude binnenband kun je ook gebruiken om het deksel goed te laten sluiten.
Lees hier meer over de volgende stap: het filteren van de was.